Trong một bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử tư pháp, một phiên tòa tại Arizona đã sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phục dựng hình ảnh và giọng nói của nạn nhân Christopher Pelkey, người đã bị sát hại. Gia đình của Pelkey đã quyết định sử dụng AI để tạo ra một video tái hiện, nhằm mang lại một cái nhìn chân thực hơn về nạn nhân trong phiên xử diễn ra vào ngày 1/5/2025.
Quyết định của thẩm phán trong việc công nhận video này đã dấy lên nhiều tranh cãi về tính hợp pháp và đạo đức của việc sử dụng hình ảnh AI trong các phiên tòa. Nhiều ý kiến cho rằng công nghệ này có thể mang lại sự đồng cảm và hiểu biết sâu sắc hơn về nạn nhân, trong khi những người khác lại lo ngại rằng nó có thể làm sai lệch quá trình xét xử.
Phiên tòa sử dụng AI
Christopher Pelkey đã bị bắn chết bởi Gabriel Paul Horcasitas trong một vụ tranh cãi giao thông vào tháng 11/2021. Vụ án đã trải qua hai phiên xét xử kéo dài và kết thúc vào tháng 5/2025 với bản án ngộ sát và gây nguy hiểm cho Horcasitas.
Trong phiên tòa cuối cùng tại Tòa án Hạt Maricopa, Arizona, chị gái của Pelkey, Stacey Wales, đã dành nhiều thời gian để chuẩn bị bài phát biểu của mình. Tuy nhiên, cô cảm thấy không thể truyền tải đầy đủ cảm xúc và cá tính của em trai. Do đó, cô và chồng đã quyết định sử dụng AI để tái hiện hình ảnh và giọng nói của Pelkey.
Họ đã sử dụng các hình ảnh và video cũ để huấn luyện AI, tạo ra một video trong đó Pelkey mặc trang phục thường ngày và đọc lời xin tha thứ cho Horcasitas. Video kết thúc với câu nói đầy cảm xúc: “Trong một cuộc đời khác, có lẽ chúng ta đã có thể làm bạn”.
Thẩm phán Todd Lang đã bày tỏ sự ấn tượng với video này, cho rằng nó đã truyền tải được thông điệp tha thứ, và đã tuyên án Horcasitas 10,5 năm tù, cao hơn mức đề nghị của công tố viên.
Mặc dù video đã tạo ra nhiều cảm xúc trong phiên tòa, nhưng nó cũng gây ra tranh cãi về việc liệu nó có ảnh hưởng đến quyết định của tòa án hay không. Luật sư bào chữa đã nộp đơn kháng cáo, cho rằng việc sử dụng video AI đã tạo ra một lợi thế không công bằng cho bên công tố.
Tranh cãi về hình ảnh AI
Việc sử dụng hình ảnh AI trong các phiên tòa đang gây ra nhiều tranh cãi về tính minh bạch và độ tin cậy của bằng chứng. Theo một dự thảo quy định liên bang, mọi bằng chứng AI cần phải đáp ứng tiêu chuẩn độ tin cậy tương tự như nhân chứng chuyên môn.
Các chuyên gia pháp lý cho rằng việc đưa ra hình ảnh hoặc video của nạn nhân mà không có sự đồng thuận có thể làm méo lệch hồ sơ và gây áp lực không công bằng cho thẩm phán hoặc bồi thẩm đoàn.
Giáo sư Paul Grimm từ đại học Duke đã khuyến nghị rằng các bên liên quan nên được xem trước và có cơ hội phản biện nội dung AI trước khi nó được trình chiếu tại tòa án. Điều này nhằm đảm bảo rằng quá trình tố tụng không bị chi phối bởi yếu tố bất ngờ hoặc công nghệ không thể kiểm chứng.
Những người phản đối cho rằng hệ thống pháp lý cần có tiêu chuẩn rõ ràng hơn, vì AI có thể tạo ra hình ảnh sống động nhưng cũng dễ dàng kích thích cảm xúc mạnh mẽ, đặc biệt là đối với thân nhân nạn nhân và thẩm phán chưa được đào tạo để chống lại những ảnh hưởng này.
Hơn nữa, việc “phục sinh” người đã khuất cũng đặt ra câu hỏi về quyền được an nghỉ của họ. Liệu việc sử dụng công nghệ này có vi phạm quyền lợi của người đã khuất hay không?
Dù còn nhiều thách thức, nhiều người ủng hộ cho rằng AI có thể cải thiện tính minh bạch trong tố tụng pháp lý, từ việc mô phỏng nhân chứng đến việc dựng lại hiện trường bằng thực tế ảo. Một số tòa án đã bắt đầu thử nghiệm với công nghệ thực tế ảo để tái hiện các tình huống tự vệ, trong khi một số nơi khác lại cấm hoàn toàn việc sử dụng hình ảnh AI trong các phiên xử.
Arizona đã trở thành bang đầu tiên tại Mỹ cho phép sử dụng avatar AI trong các phiên xử tại Tòa Án Tối Cao. Vụ án của Christopher Pelkey không chỉ khép lại một chuỗi xét xử kéo dài mà còn mở ra một tiền lệ pháp lý mới cho việc sử dụng AI trong tòa án.
Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc cân bằng giữa công nghệ và công lý, đặt ra câu hỏi làm thế nào để tận dụng sức mạnh của AI mà không làm sai lệch quá trình xét xử. Công cuộc xây dựng quy định và chuẩn mực cho AI trong lĩnh vực pháp lý vẫn đang ở giai đoạn đầu và chắc chắn sẽ còn nhiều tranh cãi trong tương lai.