Vào năm 2017, khi bạn bước ra khỏi các ga tàu điện ngầm tại những thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Quảng Châu, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy những chiếc xe đạp vàng tràn ngập trên các vỉa hè. Đây là sản phẩm của một công ty khởi nghiệp đã từng dẫn đầu trong lĩnh vực chia sẻ xe đạp tại Trung Quốc. Với mô hình không cần trạm đỗ và chỉ cần một chiếc smartphone để quét mã, giấc mơ về một thành phố hiện đại, sạch sẽ và tiện lợi dường như đã trở thành hiện thực.
Tuy nhiên, chỉ sau hai năm, công ty này đã rơi vào khủng hoảng khi hàng triệu người dùng yêu cầu hoàn lại tiền đặt cọc. Văn phòng công ty trở nên vắng lặng, CEO của họ bị đưa vào danh sách đen vì nợ xấu, và công ty trở thành một ví dụ điển hình cho những rủi ro của mô hình tăng trưởng nóng.
Được thành lập vào năm 2014 bởi một nhóm sinh viên, công ty này nhanh chóng thu hút được sự chú ý từ các nhà đầu tư lớn, với tổng số vốn lên tới 2,2 tỷ USD chỉ trong vòng ba năm. Đỉnh cao của công ty diễn ra vào năm 2017-2018, khi họ mở rộng hoạt động ra hơn 20 quốc gia và phục vụ hàng triệu người dùng. Họ từng được coi là “Uber của xe đạp”, mang lại giải pháp cho những quãng đường ngắn trong các đô thị đông đúc.
Cuộc chiến đốt tiền
Tuy nhiên, sự bùng nổ này lại dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng. Trong cuộc đua giành thị phần, công ty cùng với đối thủ đã chi hàng triệu USD để mở rộng quy mô, dẫn đến tình trạng ngập tràn xe đạp trên đường phố. Hệ thống bảo trì kém khiến nhiều chiếc xe nhanh chóng hỏng hóc, trong khi doanh thu từ người dùng không đủ để bù đắp cho chi phí vận hành.
Quản lý lỏng lẻo đã khiến hàng triệu người dùng không biết tiền đặt cọc của họ đi đâu. Khi công ty không còn khả năng thanh toán, hàng dài người dùng đã xếp hàng để đòi lại tiền, tạo nên một hình ảnh ám ảnh cho thời kỳ suy thoái của công ty.
Vào tháng 2 năm 2020, công ty đã cố gắng tham gia vào lĩnh vực thương mại điện tử để thu hồi nợ từ người dùng. Tuy nhiên, để nhận lại tiền đặt cọc, người dùng phải chi thêm tiền cho các sản phẩm trên nền tảng của công ty, dẫn đến sự thất vọng lớn từ phía khách hàng.
Nhiều người dùng đã chỉ trích ứng dụng mua sắm của công ty vì không mang lại trải nghiệm tốt và chỉ dẫn đến các trang thương mại điện tử khác. Điều này càng làm tăng thêm sự chán nản của người tiêu dùng.
Tầm nhìn hạn hẹp
CEO của công ty, người từng được ca ngợi như một thần đồng khởi nghiệp, đã bị chỉ trích vì theo đuổi mục tiêu mở rộng toàn cầu mà không chú trọng đến sự bền vững. Công ty đã đầu tư mạnh vào các thị trường nước ngoài mà không xây dựng cơ sở hạ tầng phù hợp.
Đến giữa năm 2018, công ty không còn khả năng chi trả cho các chi phí bảo trì và hoạt động, dẫn đến hàng nghìn nhân viên bị sa thải và văn phòng phải đóng cửa. CEO bị cấm đi máy bay và tàu cao tốc, một hình phạt dành cho những người nợ xấu tại Trung Quốc.
Câu chuyện của công ty này là một bài học cho các startup theo mô hình “đốt tiền” để giành thị phần, một xu hướng đã từng phổ biến tại nhiều quốc gia. Việc theo đuổi tốc độ mà không chú trọng đến chất lượng đã dẫn đến sự sụp đổ của nhiều công ty, dù trước đó họ đã được định giá hàng tỷ USD.
Hệ quả môi trường cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Hàng triệu chiếc xe đạp đã bị bỏ lại khắp nơi, từ bãi rác đến các cánh đồng, tạo nên hình ảnh của một giấc mơ công nghệ không thành hiện thực.
Hàng loạt hình ảnh từ các thành phố lớn đã khiến cộng đồng quốc tế phải suy ngẫm. Những bãi chứa xe đạp trải dài, với hàng trăm ngàn chiếc, đã trở thành biểu tượng cho sự lãng phí. Chính quyền địa phương đã phải thuê xe cẩu để dọn dẹp hàng chục ngàn chiếc xe hư hỏng, trong khi nhiều chiếc xe khác bị chôn lấp, trái ngược với mục tiêu phát triển bền vững.
Không chỉ là một bài học kinh tế, câu chuyện này còn là một thảm họa môi trường. Rất ít xe được tái chế đúng cách, và nhiều linh kiện nhanh chóng hỏng hóc, gây ra ô nhiễm cho đất, nước và không khí. Theo một báo cáo, nếu không có biện pháp xử lý triệt để, số lượng xe đạp bỏ hoang có thể tạo ra hàng chục nghìn tấn rác thải công nghiệp, gây hại cho môi trường.