Trong bối cảnh ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, với mục tiêu nội địa hóa 80% vào năm 2026 và sản xuất 1 triệu xe mỗi năm vào năm 2030, các chuyên gia cho rằng đây không chỉ là nỗ lực của một doanh nghiệp mà còn là cơ hội để Việt Nam xây dựng một ngành công nghiệp ô tô độc lập. Đặc biệt, theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, để hiện thực hóa khát vọng này, cần có một “phép tính chiến lược” tương tự như cách mà Hàn Quốc đã làm với các tập đoàn lớn của họ.
Không gian cơ hội đã mở ra nhưng cần sự chuyển hóa hiệu quả
Tại Hội nghị về việc tăng cường nội địa hóa và phát triển hệ thống nhà cung cấp, PGS.TS Trần Đình Thiên đã nhấn mạnh rằng việc tạo ra cơ hội là điều quan trọng nhất trong kinh doanh. Kế hoạch phát triển của doanh nghiệp trong lĩnh vực ô tô điện và xe máy điện không chỉ tại Việt Nam mà còn ở các thị trường quốc tế mở ra một không gian lớn cho các doanh nghiệp phụ trợ trong nước. Điều này không chỉ giúp định hình một ngành công nghiệp ô tô cho Việt Nam mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững cho toàn bộ hệ sinh thái.
Ông Thiên cũng cho rằng mục tiêu sản xuất 1 triệu xe mỗi năm không chỉ là một con số mà còn là tín hiệu cho sự mở rộng không gian phát triển cho các doanh nghiệp trong nước. Khi doanh nghiệp đặt ra mục tiêu cao như vậy, chắc chắn họ đã tính đến khả năng liên kết với các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, từ đó tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp phụ trợ.
Tuy nhiên, để biến những cơ hội này thành hiện thực, cần có những điều kiện cụ thể trong giai đoạn 5 năm tới. Ông nhấn mạnh rằng vấn đề hiện tại là làm thế nào để thực hiện những điều kiện đó nhằm đảm bảo cho sự phát triển trong tương lai.
Đưa ra ‘phép tính’ hỗ trợ hiệu quả – Doanh nghiệp dẫn dắt là chìa khóa
Không chỉ dừng lại ở việc đánh giá triển vọng, ông Thiên còn đưa ra quan điểm rõ ràng về cách hỗ trợ hiệu quả cho ngành công nghiệp ô tô Việt Nam. Theo ông, việc Nhà nước phân bổ nguồn hỗ trợ đều cho tất cả doanh nghiệp là không hiệu quả. Thay vào đó, cần tập trung hỗ trợ cho những doanh nghiệp đầu chuỗi có khả năng tổ chức hệ sinh thái, trong đó doanh nghiệp dẫn đầu là một ví dụ điển hình.
Ông cho rằng, để hỗ trợ hiệu quả cho ngành công nghiệp ô tô, cần thông qua những doanh nghiệp như vậy để thực hiện sự hỗ trợ. Bởi vì họ sẽ biết rõ trong chuỗi cung ứng của mình, khâu nào cần thêm doanh nghiệp hỗ trợ, cần bao nhiêu và tập trung vào điểm nào để đạt hiệu quả cao nhất.
Quan điểm này hướng đến một mô hình “hỗ trợ có điều kiện”, tập trung vào những doanh nghiệp có khả năng dẫn dắt toàn chuỗi, từ đó tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực.
Vai trò của doanh nghiệp trong khát vọng quốc gia
Ông Thiên nhấn mạnh rằng “phép tính” sẽ là tạo điều kiện cho doanh nghiệp dẫn đầu, không phải là ưu đãi mà là hỗ trợ có điều kiện, và doanh nghiệp cũng phải có cam kết thực hiện. Điều này tương tự như cách mà Hàn Quốc đã làm với các tập đoàn lớn của họ, giao cho họ những nhiệm vụ nặng nề và hỗ trợ mạnh mẽ để khẳng định vị thế cạnh tranh quốc tế.
Ông cũng nhấn mạnh rằng trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, việc phát triển nhanh chóng và đạt được mục tiêu sớm hơn là điều cần thiết để không bị tụt lại phía sau.
Trách nhiệm của các bên – Tạo sự kết nối chặt chẽ
Không chỉ Nhà nước, mà cả xã hội và từng cá nhân cũng cần nhìn nhận doanh nghiệp như một phần của tài sản quốc gia. Ông Thiên cho rằng, đất nước sẽ được lợi từ việc phát triển một thế lực mạnh mẽ, tạo ra nhiều công ăn việc làm cho người dân. Chính phủ cần nhìn nhận lợi ích này và có trách nhiệm hỗ trợ phát triển cho doanh nghiệp và chuỗi công nghiệp ô tô.
Ông cũng nhấn mạnh rằng “trách nhiệm quốc gia” là khái niệm cần được chia sẻ và thực hiện bởi tất cả các bên liên quan. Chỉ cần thay đổi cách đặt vấn đề một chút, khái niệm này sẽ trở nên rõ ràng hơn và ai cũng có thể tham gia, miễn là có năng lực.
Từ những phân tích của PGS.TS Trần Đình Thiên, có thể thấy rằng việc phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam không thể chỉ dựa vào chính sách hay kỳ vọng thị trường. Đó là một “phép tính” tổng hợp, đòi hỏi sự tham gia của Nhà nước, doanh nghiệp dẫn dắt và toàn xã hội. Trong phép tính này, doanh nghiệp không chỉ là người tiên phong mà còn là điểm kết nối chiến lược để tạo ra những đột phá cần thiết.
Ông Thiên nhấn mạnh rằng khát vọng của doanh nghiệp cần được hiểu là một phần của khát vọng quốc gia, và đây là thông điệp quan trọng: nếu muốn xây dựng câu chuyện công nghiệp hóa của riêng mình, Việt Nam cần bắt đầu từ việc tính toán chính xác và nhanh chóng.