Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu không kịp thời thích ứng, hàng triệu lao động có thể đối mặt với nguy cơ mất việc làm trong tương lai gần. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), robot và tự động hóa đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong thị trường lao động.
Cuộc cách mạng AI và nỗi lo lắng về việc làm
Theo báo cáo từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới, khoảng 92 triệu việc làm, tương đương 8% tổng số việc làm toàn cầu, có thể bị thay thế hoàn toàn vào năm 2030. Điều này cho thấy sự cần thiết phải chuẩn bị cho một tương lai mà công nghệ sẽ đóng vai trò chủ đạo trong nhiều lĩnh vực.
Báo cáo từ một tổ chức nghiên cứu hàng đầu cũng cho thấy rằng đến năm 2030, khoảng 375 triệu người lao động trên toàn thế giới sẽ phải thay đổi nghề nghiệp và nâng cao kỹ năng của mình để không bị đào thải. Thị trường lao động đang đứng trước một cuộc cách mạng lớn, và câu hỏi đặt ra là: Những công việc nào sẽ biến mất và người lao động cần làm gì để thích ứng?
Đại diện một công ty công nghệ lớn cho biết, bên cạnh những công việc có nguy cơ bị thay thế, sẽ có nhiều cơ hội mới xuất hiện. Dự báo cho thấy đến năm 2030, sẽ có khoảng 170 triệu việc làm mới được tạo ra, chiếm khoảng 14% tổng số việc làm hiện tại.
Dựa trên dữ liệu từ nhiều nguồn, danh sách 10 công việc có nguy cơ cao bị thay thế trong 5 năm tới bao gồm: nhân viên bưu chính, giao dịch viên ngân hàng, nhân viên nhập liệu, nhân viên thu ngân, trợ lý pháp lý, thư ký văn phòng, công nhân lắp ráp, nhân viên tiếp thị qua điện thoại, đại lý du lịch và nhân viên phục vụ thức ăn nhanh.
Điểm chung của những công việc này là quy trình làm việc đơn giản, dễ đoán và thường xuyên lặp lại, ít yêu cầu sự sáng tạo và tương tác xã hội. Những công việc liên quan đến xử lý dữ liệu là những lĩnh vực mà AI có thể thực hiện hiệu quả hơn với chi phí thấp hơn. Danh sách này là một lời cảnh báo mạnh mẽ rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của sự phát triển công nghệ nếu không kịp thời thích ứng.
Trong bối cảnh này, tâm lý lo lắng về việc bị bỏ lại phía sau đang gia tăng. Nhiều người lao động cảm thấy áp lực phải nhanh chóng nâng cao kỹ năng và hiểu biết công nghệ để không bị tụt lại trong cuộc đua nghề nghiệp.
Tuy nhiên, nỗi sợ này cũng có thể trở thành động lực tích cực để người lao động tự đổi mới bản thân. Thay vì hoảng sợ, cách tốt nhất để vượt qua nỗi lo lắng là chủ động thích nghi và phát triển những kỹ năng mà AI khó có thể thay thế.
Giáo dục: Chìa khóa cho tương lai
Trong cuộc đua thích ứng với kỷ nguyên AI, giáo dục được xem là giải pháp căn bản. Để chuẩn bị cho lực lượng lao động hiện tại, việc thành thạo các công cụ số và có hiểu biết cơ bản về AI là rất quan trọng. Người lao động cần được đào tạo lại để làm việc hiệu quả cùng AI, biến AI thành một trợ lý thông minh thay vì một đối thủ cạnh tranh.
Nhiều quốc gia đã bắt đầu tích cực đưa AI vào giáo dục. Từ năm 2017, một quốc gia lớn đã công bố chiến lược quốc gia về AI với mục tiêu trở thành trung tâm AI của thế giới vào năm 2030, trong đó tập trung vào cải cách giáo dục từ gốc rễ. Gần đây, tại một quốc gia khác, hơn 250 CEO của các tập đoàn lớn đã đề xuất đưa AI và khoa học máy tính thành môn học bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông.
Tại Việt Nam, một số cơ sở giáo dục đã nhanh chóng tham gia vào cuộc đua này. Ví dụ, từ năm học 2024–2025, một hệ thống trường phổ thông đã tiên phong đưa AI vào chương trình học từ lớp 1, nhằm trang bị cho học sinh những kỹ năng công nghệ cần thiết với ba trụ cột chính là STEM, lập trình và robot.
Không chỉ có một trường, nhiều trường đại học và cao đẳng cũng đang tích cực hợp tác với các doanh nghiệp trong ngành công nghệ để phổ cập kiến thức về AI và phát triển lực lượng lao động có khả năng làm việc với AI.
Ảnh: Một buổi tọa đàm về AI gần đây với sự tham gia của các chuyên gia trong ngành giáo dục.
Về phía cơ quan quản lý giáo dục, một quan chức cấp cao đã nhấn mạnh rằng cần phải đưa AI vào giáo dục một cách nhanh chóng và mạnh mẽ hơn. Ông cho rằng đây là thời điểm thuận lợi để thúc đẩy ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tận dụng những gì thế giới đã làm để hành động hiệu quả hơn.