Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc áp dụng các kỹ thuật canh tác bền vững trở thành một yêu cầu cấp thiết. Một nông dân 68 tuổi tại xã Bình Đức, Tây Ninh đã tham gia vào một buổi tập huấn về mô hình canh tác lúa giảm phát thải, mở ra một hướng đi mới cho nghề nông của mình.
Buổi tập huấn diễn ra vào cuối tháng 6 vừa qua đã giới thiệu những phương pháp canh tác như kỹ thuật ngập khô xen kẽ (AWD), giảm lượng đạm, phân bón và thuốc trừ sâu. Những kỹ thuật này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn nâng cao năng suất và thu nhập cho nông dân. Chương trình này là một phần của dự án EkoClimate, với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và chính quyền địa phương.
Ông Tín, chủ một gia đình có nửa hecta lúa, đã tham gia dự án từ vụ hè thu năm nay. Các kỹ sư của dự án đã lắp đặt thiết bị đo mực nước và hướng dẫn ông những kỹ thuật canh tác bền vững. Ông đang háo hức chờ đợi kết quả của vụ mùa để đánh giá hiệu quả của những phương pháp mới này.
Theo thông tin từ Cục Thống kê, trồng lúa là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn, chỉ đứng sau chăn nuôi. Việc trồng lúa tạo ra một lượng lớn khí methane, một loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh hơn carbon dioxide. Trong phương thức canh tác truyền thống, nông dân thường để ruộng ngập nước để ngăn ngừa sâu bệnh, nhưng điều này lại tạo điều kiện cho vi sinh vật phát thải methane.
Các chuyên gia ước tính rằng nền canh tác lúa nước hiện tại phát thải khoảng 12% lượng methane toàn cầu, trong đó Đông Nam Á chiếm 33% tổng lượng phát thải hàng năm. Tuy nhiên, việc ngừng trồng lúa là điều không thể, vì gạo là nguồn thực phẩm chính cho một nửa dân số thế giới. Do đó, các dự án như EkoClimate đang tìm kiếm những phương pháp canh tác ít phát thải hơn.
Kỹ thuật tưới nước và để khô luân phiên (AWD) được dự đoán có thể giảm 35-50% lượng phát thải methane so với phương pháp ngập nước. Khi ruộng khô, vi sinh vật phát thải methane sẽ ngừng hoạt động, đồng thời rễ lúa sẽ phát triển mạnh hơn để tìm nước, từ đó nâng cao năng suất. Phương pháp này cũng giúp tiết kiệm khoảng 20% lượng nước ngọt sử dụng cho trồng lúa.
Ông Nguyễn Huy Dũng, Giám đốc Rize tại Việt Nam, cho biết trong một chu kỳ sinh trưởng của cây lúa, có hai giai đoạn có thể áp dụng phương pháp AWD. Để đảm bảo không ảnh hưởng đến cây lúa, một ống nhựa đã được cắm xuống ruộng để đo mực nước. Nếu mực nước thấp hơn 15 cm so với mặt ruộng, cây lúa sẽ không bị ảnh hưởng.
Theo quy trình của tổ chức The Gold Standard, mỗi lần rút nước trên 1 hecta ruộng có thể giảm phát thải tương đương 2 tấn CO2. Một vụ lúa thành công với hai lần rút nước có thể giảm được 4 tín chỉ carbon.
Tuy nhiên, không phải nông dân nào cũng sẵn sàng áp dụng kỹ thuật AWD nếu không thấy lợi ích rõ ràng. Tại khu vực triển khai EkoClimate, nông dân thường canh tác 3 vụ mỗi năm. Vụ đông xuân – mùa khô dễ áp dụng AWD, nhưng vụ hè thu và thu đông lại diễn ra trong mùa mưa, khiến nhiều nông dân ngại bơm nước ra khỏi ruộng. Họ thường chờ xem người khác thực hiện trước.
Ông Tín, người đã gắn bó với nghề trồng lúa suốt 30 năm, tham gia EkoClimate không chỉ vì các kỹ thuật giảm phát thải mà còn vì những kiến thức canh tác bền vững khác. Ông chia sẻ: “Trước đây, chúng tôi trồng lúa theo thói quen mà không hiểu biết nhiều về khoa học. Tôi tham gia dự án để nâng cao kiến thức và sản xuất ra những hạt lúa chất lượng cao, không ảnh hưởng đến người tiêu dùng.”
Bên cạnh AWD, ông Tín còn được hướng dẫn kỹ thuật quản lý dư lượng tối đa (MRL) tại đồng ruộng. Nhờ đó, ông đã giảm 10-15% lượng phân bón, giúp giảm chi phí sản xuất. Ông cũng chuyển sang trồng giống lúa chất lượng cao ST24 và ST25, không cần xịt thuốc ngừa bệnh.
Cùng tham gia dự án, ông Huỳnh Ngọc Thịnh cho biết cả 2.000 m2 đất trồng lúa của gia đình đều áp dụng các kỹ thuật mới. Ông đã giảm tổng lượng phân bón khoảng 15% và nhận thấy cây lúa phát triển tốt hơn, ít bị bệnh hơn.
Kỹ thuật MRL đã giúp nông dân giảm việc lạm dụng thuốc trừ sâu, bảo vệ chất lượng đất và nguồn nước, đồng thời tăng khả năng tiếp cận các thị trường xuất khẩu cao cấp.
Dự án EkoClimate tại Tây Ninh vừa triển khai vụ đầu tiên, và phải chờ đến hết vụ mới có kết quả chính thức. Trước đó, các kỹ thuật AWD và MRL đã được áp dụng ở nhiều tỉnh khác với khoảng 9.000 hecta. Dự kiến, áp dụng các kỹ thuật này sẽ giúp năng suất tăng 5-7%, đồng thời giảm chi phí sản xuất, giúp nông dân tăng thu nhập từ 14-20%.
Bà Nguyễn Thị Hoàng Oanh, nguyên Phó chủ tịch UBND xã Nhựt Chánh, cho biết biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng rõ rệt đến sản xuất nông nghiệp tại địa phương. Mưa nắng thất thường khiến nông dân gặp nhiều khó khăn. Bà nhấn mạnh: “Chúng ta không thể chờ đợi khí hậu quay lại như cũ, mà phải hành động ngay từ bây giờ.” Dự án EkoClimate không chỉ mang đến kỹ thuật mới mà còn là cơ hội để xây dựng vùng canh tác lúa sạch, bền vững.
Ông Nguyễn Trung Dũng, nguyên Chủ tịch hội Nông dân xã Nhựt Chánh, cho biết EkoClimate đã thu hút 42 hộ nông dân tham gia với 50 hecta thử nghiệm. Ông nhận thấy nông dân thường canh tác lúa với lượng đạm và nước thừa, dẫn đến sản phẩm không đạt chất lượng. Ông tin rằng dự án sẽ giúp nông dân sản xuất lúa gạo chất lượng và sạch hơn.
Ông Bùi Khánh Nguyên, Phó tổng giám đốc phụ trách đối ngoại truyền thông và phát triển bền vững, cho biết EkoClimate là một phần trong chiến lược hỗ trợ phát triển bền vững của doanh nghiệp tại Việt Nam. Dự án không chỉ nâng cao nhận thức của nông dân mà còn cung cấp đào tạo thực tiễn và hỗ trợ kỹ thuật để họ có thể áp dụng hiệu quả.
EkoCenter, được khởi xướng từ năm 2015, đã trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Hiện tại, có 8 trung tâm EkoCenter hoạt động trên toàn quốc, với mục tiêu hỗ trợ cộng đồng và thúc đẩy các hoạt động kinh tế bền vững.
Nội dung: Kim Anh I Ảnh: Coca-Cola Việt Nam I Thiết kế: Hoàn Vũ