Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, nhiều người đã hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Trong số đó, có một kỹ sư trẻ tuổi đã không ngừng trăn trở và tìm cách giảm thiểu tổn thất cho đồng đội trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là câu chuyện về một sáng chế mang tên “đèn rùa”, giúp hàng vạn chuyến xe tàng hình trước sự truy đuổi của máy bay địch.
Khởi đầu từ những nỗi đau
Vào tháng 7 năm 1965, chàng kỹ sư Phạm Gia Nghi vừa tốt nghiệp từ một trong những trường đại học hàng đầu tại Hà Nội đã nhận lệnh nhập ngũ. Cùng với ông, hàng trăm kỹ sư khác cũng được triệu tập để phục vụ cho cuộc kháng chiến. Sau khi hoàn thành khóa đào tạo, ông được điều về Cục Quản lý xe, nơi mà những sáng chế kỹ thuật sẽ góp phần quan trọng vào công cuộc chiến đấu.
Thực trạng khốc liệt trên tuyến đường Trường Sơn
Vào năm 1966, tuyến đường Trường Sơn trở thành mục tiêu tấn công của không quân Mỹ. Dù đã có nhiều biện pháp ngụy trang, nhưng các đoàn xe vẫn không thể tránh khỏi sự phát hiện của kẻ thù. Những chiếc xe chạy ban đêm với ánh đèn sáng rực rỡ trở thành mục tiêu dễ dàng cho máy bay địch. Tình hình trở nên nghiêm trọng khi nhiều đơn vị vận tải chỉ còn lại một phần nhỏ số xe sau mỗi chuyến đi.
Ý tưởng từ một bức thư
Trong bối cảnh đó, một bức thư từ một chiến sĩ lái xe bị thương đã gửi đến Bộ Quốc phòng, kêu gọi nghiên cứu một loại đèn ngụy trang an toàn hơn. Bức thư này đã tạo động lực cho nhóm nghiên cứu, trong đó có kỹ sư Phạm Gia Nghi, bắt tay vào việc chế tạo một loại đèn mới, vừa đủ sáng để lái xe an toàn, vừa không bị phát hiện bởi máy bay địch.
Quá trình nghiên cứu và phát triển
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát và thử nghiệm nhiều loại đèn ngụy trang khác nhau. Họ đã làm việc không ngừng nghỉ, từ ban ngày đến ban đêm, để tìm ra giải pháp tối ưu. Cuối cùng, một thông tin từ chiến trường đã giúp họ nhận ra rằng vào những đêm trăng rằm, lái xe có thể di chuyển mà không cần bật đèn. Từ đó, ý tưởng về một chiếc đèn có khả năng tạo ra ánh sáng tương tự như ánh trăng đã ra đời.
Đèn rùa – Sáng chế mang tính cách mạng
Sau ba tháng nghiên cứu, chiếc đèn ngụy trang đầu tiên đã được hoàn thiện. Với thiết kế nhỏ gọn, có mui chắn cong vát như mai rùa, chiếc đèn này đã tạo ra các chùm tia sáng song song, giúp cho các đoàn xe có thể di chuyển an toàn mà không bị phát hiện. Đèn rùa đã trở thành một biểu tượng của sự sáng tạo và nỗ lực không ngừng nghỉ của những người lính kỹ sư.
Thử nghiệm thực tế và thành công vang dội
Cuộc thử nghiệm đầu tiên diễn ra tại vùng đồi núi Ba Vì, nơi mà đoàn xe được trang bị đèn rùa đã vượt qua mà không để lại dấu vết nào cho máy bay địch phát hiện. Sự thành công này đã mở ra một chương mới cho việc vận chuyển hàng hóa trên tuyến đường Trường Sơn, giúp giảm thiểu tối đa thương vong cho các chiến sĩ.
Đèn rùa – Biểu tượng của sự hy sinh và sáng tạo
Ngay sau khi thử nghiệm thành công, lệnh sản xuất hàng loạt đèn rùa đã được ban hành. Nhờ vào sáng chế này, hàng vạn chuyến xe chở vũ khí và lương thực đã an toàn vượt qua những vùng đất đầy nguy hiểm, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến. Đến năm 2005, công trình nghiên cứu của kỹ sư Phạm Gia Nghi mới được công nhận và tặng giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ.
Những đóng góp khác của kỹ sư Phạm Gia Nghi
Không chỉ dừng lại ở đèn rùa, kỹ sư Phạm Gia Nghi còn có nhiều đóng góp quan trọng khác trong kháng chiến, từ việc chế tạo xe ôtô bọc thép đến các loại phương tiện hỗ trợ cho bộ đội. Ông luôn khiêm tốn cho rằng, những sáng chế của mình không phải để nhận giải thưởng, mà chỉ mong muốn giảm thiểu hy sinh cho đồng đội.