Giữa không gian yên bình của bản Thái Hải, một cộng đồng đặc biệt đang sống theo cách riêng của mình. Từ sáng sớm, khi tiếng mõ vang lên, 30 ngôi nhà sàn cùng nhau thức dậy, mọi người cùng nhau vệ sinh cá nhân và tập trung tại khu bếp chung để thưởng thức bữa sáng. Đây không chỉ là bữa ăn mà còn là biểu tượng cho sự đoàn kết và gắn bó của hơn 200 người dân nơi đây.
Bà Nông Thị Hảo, một trong những người lớn tuổi nhất trong bản, chia sẻ rằng: “Chúng tôi đã ăn chung với nhau ba bữa mỗi ngày suốt 22 năm qua”. Sau bữa sáng, mọi người sẽ thực hiện công việc được phân công. Bà Hảo và chồng đi hái chè, trong khi con rể ở lại làm mộc, con gái và con dâu hỗ trợ các dịch vụ trong bản. Mỗi người đều có vai trò riêng, từ nấu rượu, thu hoạch sáp ong đến chăn nuôi và trồng trọt. Trẻ em dưới 5 tuổi được học tại trường mầm non ngay trong bản, còn học sinh lớn hơn có người đưa đón hoặc tự đến trường.
Vào giờ nghỉ trưa, tiếng mõ lại vang lên, mọi người quay về bếp ăn để cùng nhau thưởng thức bữa trưa. Bà Hảo cho biết, trước đây, cả bản ăn theo mâm, nhưng giờ đây đã chuyển sang suất ăn riêng để phù hợp với công việc của từng người. Tuy nhiên, nhiều người vẫn giữ thói quen chờ đủ thành viên về mới bắt đầu bữa ăn, thể hiện sự gắn kết trong cộng đồng.
Vào buổi tối, các gia đình trở về nhà riêng để sinh hoạt cùng người thân. “Điều đặc biệt ở Thái Hải là nguyên tắc ăn chung và tiêu chung”, bà Hảo nói. Mỗi người trong bản đều có thể chọn công việc phù hợp với khả năng của mình. Ví dụ, vợ chồng bà Hảo chỉ cần hái và sao trà, trong khi những người khác có nhiệm vụ bán hàng. Tất cả thu nhập đều được nộp vào quỹ chung, do trưởng bản và một số người quản lý công khai, chi tiêu cho mọi chi phí sinh hoạt của các thành viên.
Khi có nhu cầu mua sắm vật dụng cá nhân, người dân sẽ đề xuất với trưởng bản và hội đồng sẽ xem xét. Điều này giúp mọi người trong bản không có sự ganh đua về vật chất, tạo nên một môi trường sống hòa thuận.
Nếp sống này được khởi xướng bởi bà Nguyễn Thị Thanh Hải, một người Tày ở huyện Định Hóa. Bà Hải đã quyết định mua lại 30 ngôi nhà sàn cổ để bảo tồn văn hóa dân tộc và tạo dựng cộng đồng sống theo phong tục truyền thống. Năm 2003, bà đã chuyển số nhà này về khu đất 20 ha ở xã Thịnh Đức, ngoại ô TP Thái Nguyên, và sau hai năm, bản Thái Hải ra đời.
Ban đầu, chỉ có gia đình bà Hải và một số người yêu văn hóa Tày sống cùng nhau. Họ đã cùng nhau tìm nguồn nước, kéo điện, tự làm gạch lát đường và trồng cây phủ xanh đồi trọc. Qua thời gian, cộng đồng này đã phát triển và thu hút nhiều gia đình khác đến sinh sống.
Ngày nay, Thái Hải không chỉ là nơi sinh sống của người Tày mà còn có sự góp mặt của nhiều gia đình người Kinh, Nùng, Sán Cháy từ khắp nơi. Họ đến đây vì yêu thích nếp sống hòa thuận, đề cao giá trị truyền thống. Bà Lê Thị Hảo, một giáo viên về hưu, đã cùng gia đình chuyển về Thái Hải từ năm 2007 để nuôi ong và làm đồ thổ cẩm, tìm thấy hạnh phúc trong cuộc sống giản dị nơi đây.
Thái Hải đã được công nhận là một điểm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách bởi không khí trong lành và những món ăn ngon. Dù phát triển du lịch, cộng đồng vẫn giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống, từ nghề nấu rượu, làm chè lam đến việc dạy trẻ em hát Then và chơi đàn tính.
Chị Lê Thị Nga, phó trưởng bản, khẳng định rằng thế hệ trẻ sẽ tiếp nối công sức của các bậc tiền bối để duy trì nếp sống độc đáo này. Thái Hải không chỉ bảo tồn “phần xác” của nhà sàn mà còn gìn giữ “phần hồn” là đời sống văn hóa, cốt cách bản làng.
Cuộc sống ở Thái Hải thực sự là một mô hình đáng học hỏi, nơi mà mọi người cùng nhau sống, làm việc và hưởng thụ, tạo nên một cộng đồng gắn bó và hạnh phúc.