Trong thời gian gần đây, một chương trình thực tập mang tên “Reverse Internship” do một công ty công nghệ tại Việt Nam khởi xướng đã thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng. Điều đặc biệt khiến nhiều người bức xúc là thực tập sinh không chỉ không nhận lương mà còn phải đóng phí 3 triệu đồng mỗi tháng để có cơ hội tham gia vào môi trường làm việc thực tế.
Chương trình “Reverse Internship” này yêu cầu ứng viên phải trả phí 3 triệu đồng/tháng để tham gia thực tập. Nếu thực tập sinh thể hiện tốt, họ có thể được miễn phí mức phí này. Điều này đã khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính hợp lý của mô hình này.
Trả tiền để được làm việc: Khái niệm gây tranh cãi
Công ty này cho rằng mô hình “thực chiến” mà họ áp dụng không chỉ đơn thuần là đào tạo. CEO của công ty đã giải thích rằng việc tuyển dụng thực tập sinh là một gánh nặng về tài nguyên, bao gồm máy móc, thời gian hướng dẫn và các chi phí khác. Do đó, họ đã quyết định thu phí để vừa tạo ra rào cản trong việc tuyển chọn, vừa là một cách để cam kết từ phía thực tập sinh.
CEO của công ty đã chia sẻ về những khó khăn trong việc tuyển dụng thực tập sinh và lý do ra đời của chương trình “Reverse Internship”. Tuy nhiên, nhiều người dùng mạng xã hội lại không đồng tình với quan điểm này.
Đại diện của công ty cho biết chương trình này nhằm mục đích đào tạo và là sự lựa chọn của từng cá nhân, nhưng phần lớn cư dân mạng lại cho rằng đây là một hình thức bóc lột.
“Thực tập không lương đã trở thành chuyện bình thường, giờ đây chúng ta có ‘Reverse Internship’.”
“Đi làm mà phải đóng 3 triệu, vậy đây là thực tập hay bootcamp trá hình?”
“Đúng là tận thu thế hệ sinh viên. Học đại học xong còn bị bắt đóng tiền để được… cống hiến.”
Mặc dù một số người từng thực tập tại công ty này đã xác nhận rằng chương trình “Reverse Internship” có chất lượng và họ đã học hỏi được nhiều điều, nhưng vẫn có nhiều ý kiến đặt ra câu hỏi về giá trị thực sự mà họ nhận được so với số tiền đã bỏ ra.
Thực tập: Cơ hội hay hình thức bóc lột?
Vấn đề gây tranh cãi nhất trong câu chuyện này là giá trị mà thực tập sinh mang lại cho công ty. Dù còn thiếu kinh nghiệm, nhưng thực tập sinh vẫn có thể đóng góp vào các dự án thực tế. Vậy liệu họ có xứng đáng nhận được lương, hoặc ít nhất là không phải trả tiền để làm việc?
Nhiều ý kiến cho rằng chương trình này đã vượt qua ranh giới đạo đức khi kết hợp giữa cơ hội nghề nghiệp và mô hình thu phí. Một số startup đã lợi dụng danh nghĩa “đào tạo” để tận dụng sức lao động miễn phí, trong khi thực tế lại giao nhiệm vụ như một nhân viên chính thức.
Hiện tại, pháp lý về vấn đề này vẫn chưa rõ ràng. Việt Nam chưa có quy định cụ thể về việc thực tập sinh có thể bị yêu cầu đóng phí, nhưng thực tập không lương đã gây ra nhiều tranh cãi trong thời gian qua. Nếu không có sự kiểm soát, mô hình này có thể mở đường cho nhiều hình thức tương tự xuất hiện, với danh nghĩa “đào tạo kỹ năng” nhưng thực chất lại là một hình thức kinh doanh.
Một câu hỏi lớn được đặt ra là liệu giá trị học hỏi có đủ để biện minh cho mức phí mà thực tập sinh phải trả? Hơn nữa, có cách nào để dạy thực chiến mà không đẩy gánh nặng tài chính lên vai sinh viên, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cao? Sinh viên cũng cần phải trang trải cuộc sống, và những giá trị mà họ nhận được trong quá trình thực tập đôi khi không được đảm bảo một cách minh bạch, dẫn đến việc không có lương mà còn mất thời gian.
Các chương trình hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp, nơi thực tập sinh được trả lương cơ bản nhưng vẫn được đào tạo, có thể là một mô hình tốt hơn. Ngược lại, nếu mô hình “Reverse Internship” này lan rộng, ngành công nghệ thông tin có thể hình thành một tầng lớp sinh viên “đi làm không lương”, nơi những người giỏi thì làm miễn phí, còn những người chưa đủ năng lực thì phải trả tiền để học việc. Điều này sẽ tạo ra sự phân hóa trong ngành nghề.
Đổi mới hay hình thức bóc lột?
“Reverse Internship” không phải là một khái niệm hoàn toàn sai, trong một số trường hợp, nó có thể là con đường nhanh chóng giúp sinh viên tiếp cận môi trường làm việc thực tế. Tuy nhiên, nếu thiếu minh bạch và cam kết từ phía công ty, nó có thể trở thành công cụ hợp thức hóa mô hình “đóng tiền để lao động”, không khác gì một hình thức bóc lột sức lao động.
Trong bối cảnh thị trường đang khát nhân lực IT chất lượng, điều chúng ta cần là một cơ chế win-win, thay vì chỉ có lợi cho nhà tuyển dụng.