Thời kỳ bùng nổ công nghệ đã mang đến cho nhiều nhà đầu tư những giấc mơ đổi đời, nhưng giấc mơ ấy lại nhanh chóng tan vỡ. Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, thị trường chứng khoán đã chứng kiến sự sụp đổ thảm hại, với hơn 5.000 tỷ USD vốn hóa thị trường bị xóa sổ, hàng ngàn công ty khởi nghiệp phải đóng cửa, để lại những bài học đắt giá về sự đầu tư thiếu suy nghĩ và tâm lý đám đông.
Thời kỳ vàng son của Internet và sự bùng nổ của các công ty công nghệ
Khoảng thời gian từ 1995 đến 2000 đánh dấu sự khởi đầu của kỷ nguyên Internet tại Mỹ. Nhiều công ty khởi nghiệp công nghệ mới xuất hiện, chủ yếu hoạt động qua các trang web với đuôi tên miền “.com”, biểu tượng cho sự chuyển mình sang kỷ nguyên số.
Nhà đầu tư, từ các quỹ đầu tư mạo hiểm cho đến những người dân bình thường, đã đổ xô vào thị trường chứng khoán, mua cổ phiếu của các công ty công nghệ mà không quan tâm đến khả năng sinh lời của chúng.
Thị trường chứng khoán trở thành nơi tôn vinh nhiều tên tuổi mới nổi như Yahoo!, Amazon, eBay, và nhiều công ty khác. Chỉ số NASDAQ, nơi tập trung các cổ phiếu công nghệ, đã tăng vọt hơn 5 lần từ năm 1995 đến tháng 3 năm 2000, đạt đỉnh gần 5.050 điểm.
Trong bối cảnh này, các quỹ đầu tư đã mạnh tay rót vốn vào các công ty khởi nghiệp với triết lý “tăng trưởng trước, lợi nhuận sau”. Nhiều công ty sẵn sàng chi hàng triệu USD cho quảng cáo để thu hút người dùng, mặc dù chưa có mô hình kinh doanh rõ ràng.
Giấc mơ đổi đời trở thành cơn ác mộng tài chính
Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi từ quý II năm 2000. Khi các báo cáo tài chính bắt đầu tiết lộ rằng nhiều công ty dotcom không có doanh thu và mô hình kinh doanh không rõ ràng, tâm lý nhà đầu tư đã nhanh chóng chuyển biến tiêu cực.
Chỉ số NASDAQ đã giảm mạnh từ 5.050 điểm xuống khoảng 1.100 điểm vào năm 2002, tương đương với việc mất gần 80% giá trị.
Nhiều công ty từng được ca ngợi như Pets.com, với giá trị lên tới 300 triệu USD, đã phải tuyên bố phá sản chỉ sau một năm hoạt động.
Nhiều công ty dotcom khác cũng không thoát khỏi số phận tương tự như eToys, Webvan, và Kozmo. Đến năm 2001, hơn 5.000 công ty dotcom tại Mỹ đã tuyên bố phá sản hoặc sáp nhập.
Tổng giá trị thị trường bị thổi bay trong giai đoạn vỡ bong bóng dotcom ước tính lên tới 5.000 tỷ USD, một con số khổng lồ tương đương với GDP của một nền kinh tế lớn.
Các nhà đầu tư cá nhân đã phải chịu tổn thất nặng nề, nhiều người mất trắng tài sản tích lũy cả đời. Các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng không tránh khỏi thua lỗ nghiêm trọng. Tình trạng sa thải hàng loạt diễn ra trong ngành công nghệ, nhiều khu văn phòng tại thung lũng Silicon trở thành những “thành phố ma”.
Chính nền kinh tế Mỹ cũng bị ảnh hưởng, rơi vào giai đoạn suy thoái nhẹ kéo dài từ năm 2001 đến 2002, và còn bị tác động bởi sự kiện 11/9.
Trong cát vẫn có… vàng
Mặc dù thị trường lao dốc, một số công ty vẫn sống sót và phát triển mạnh mẽ sau khủng hoảng. Amazon, dù từng bị nghi ngờ về khả năng tồn tại, vẫn kiên trì xây dựng hệ sinh thái thương mại điện tử và hiện nay trở thành một trong những công ty giá trị nhất thế giới.
Google, ra đời vào thời điểm gần với sự sụp đổ của bong bóng (năm 1998), đã tận dụng khoảng thời gian sau khủng hoảng để phát triển và IPO thành công vào năm 2004.
“Bong bóng Dotcom là một cú sốc cho nhà đầu tư, nhưng cũng là cơ hội cho những hạt giống công nghệ vĩ đại phát triển”, theo lời của một nhà đầu tư mạo hiểm nổi tiếng.
Ngày nay, khi thế giới chứng kiến sự bùng nổ từ các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, blockchain và công nghệ tài chính, nhiều nhà đầu tư bắt đầu so sánh với “hồn ma Dotcom” năm xưa.
“Mỗi khi có công nghệ mới nổi lên, thị trường lại bị cám dỗ bởi những ảo vọng. Tuy nhiên, chỉ những doanh nghiệp thực sự tạo ra giá trị bền vững mới có thể tồn tại qua các chu kỳ thị trường”, một chuyên gia phân tích tại một ngân hàng lớn nhận định.
Nguồn: Tổng hợp