Tết Đoan Ngọ, diễn ra vào ngày 5 tháng 5 âm lịch, không chỉ đơn thuần là một ngày lễ mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa và tinh thần sâu sắc. Đây là dịp để mọi người chăm sóc sức khỏe theo cách truyền thống, đồng thời thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và thiên nhiên.
Mỗi vùng miền trên đất nước Việt Nam đều có những phong tục và nghi lễ riêng biệt liên quan đến Tết Đoan Ngọ, phản ánh sự đa dạng trong văn hóa và tập quán sinh hoạt của người dân. Những truyền thuyết và kinh nghiệm sống đã hình thành nên những hoạt động đặc sắc trong ngày lễ này.
Chuyên gia văn hóa dân gian Phạm Đình Hải cho biết, dù ở bất kỳ nền văn hóa nào như Trung Quốc, Hàn Quốc hay Nhật Bản, Tết Đoan Ngọ đều có điểm chung là hướng tới việc bảo vệ sức khỏe, đặc biệt là cho trẻ em và thanh thiếu niên. Ông nhấn mạnh rằng đây là dịp để mọi người chú trọng đến việc chăm sóc sức khỏe của bản thân và gia đình.
Người dân tại Quảng Nam thường nhổ cây hoa khóm, một loại cây thuốc nam, để chế biến nước uống trong dịp Tết Đoan Ngọ. Hành động này không chỉ thể hiện sự kết nối với thiên nhiên mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Vào ngày này, dương khí trong vũ trụ đạt đến mức cao nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kích thích dương khí trong cơ thể con người. Đây là thời điểm lý tưởng để mọi người thực hiện các hoạt động dưỡng sinh, giúp cơ thể khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh tật.
Thời điểm này cũng là lúc cây cối phát triển mạnh mẽ, côn trùng ít hoạt động, con người có thể hòa mình vào thiên nhiên. Nếu không chăm sóc sức khỏe đúng cách, cơ thể có thể trở nên yếu đuối khi bước vào mùa thu đông, khi âm khí chiếm ưu thế.
Để kích thích dương khí, người dân miền Bắc thường hái các loại lá như ngải cứu, kinh giới, tía tô vào giờ Ngọ để nấu nước tắm hoặc xông. Trong khi đó, ở các vùng như Quảng Nam, Nghệ An, Bình Định, người dân thường bán túi “lá mùng 5” chứa nhiều loại thảo dược quý.
Các món ăn truyền thống trong ngày Tết Đoan Ngọ như rượu nếp, bánh tro và trái cây đầu mùa không chỉ mang hương vị đặc trưng mà còn có tác dụng tốt cho sức khỏe, giúp làm ấm cơ thể và hỗ trợ tiêu hóa.
Không chỉ đơn thuần là “Tết diệt sâu bọ”, Tết Đoan Ngọ thực sự là một nghi lễ dưỡng sinh tổng thể, khuyến khích mọi người chăm sóc bản thân qua việc ăn uống và tắm rửa, từ đó nâng cao sức đề kháng và điều hòa khí huyết.
Mâm cỗ cúng trong ngày Tết Đoan Ngọ của người dân Hà Nội thường rất đơn giản nhưng đầy ý nghĩa, bao gồm rượu nếp, bánh tro, trái cây mùa hè, hương, trà và hoa. Đây là dịp để mọi người thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và cầu mong sức khỏe, bình an cho gia đình.
Khi thực hiện lễ cúng, người dân thường khấn nguyện với lòng thành tâm, mong muốn nhận được sự phù hộ từ tổ tiên và thần linh cho gia đình luôn mạnh khỏe và mùa màng bội thu.
Phạm Nga