Trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ, livestream bán hàng đã trở thành một hiện tượng không thể thiếu tại nhiều quốc gia, đặc biệt là Trung Quốc. Theo số liệu từ Trung tâm Internet Trung Quốc, tính đến cuối năm 2023, có hơn 750 triệu người tham gia vào lĩnh vực này, với doanh thu từ thương mại điện tử đạt hơn 4.900 tỷ Nhân dân tệ (khoảng 700 tỷ USD). Sự phát triển này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn đặt ra nhiều thách thức về quản lý và đạo đức trong kinh doanh.
Livestream bán hàng – Cơ hội và thách thức
Livestream bán hàng đã trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế số của Trung Quốc từ năm 2016, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch COVID-19. Theo báo cáo từ công ty tư vấn iiMedia Research, quy mô thị trường này đã vượt 1.200 tỷ Nhân dân tệ (tương đương 170 tỷ USD) vào năm 2022. Hình thức này cho phép người bán tương tác trực tiếp với người tiêu dùng, tạo ra doanh thu nhanh chóng. Những KOL nổi tiếng như Vi Á và Lý Giai Kỳ đã ghi nhận doanh thu hàng triệu Nhân dân tệ chỉ trong vài giờ livestream.
Những buổi phát sóng này không chỉ đơn thuần là bán hàng mà còn được dàn dựng như một chương trình giải trí, thu hút hàng triệu người xem. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng, bao gồm việc thiếu khung pháp lý rõ ràng, khiến cho thị trường trở nên hỗn loạn.
Những rủi ro tiềm ẩn trong livestream
Với sự nổi tiếng và khả năng tạo ra doanh thu lớn, không ít KOL đã đánh đổi uy tín của mình để thu lợi nhanh chóng. Nhiều người đã quảng bá sản phẩm kém chất lượng hoặc thậm chí hàng giả. Một vụ việc gây chấn động vào năm 2020 là KOL Xinba, người có gần 100 triệu người theo dõi, đã bị phát hiện bán tổ yến giả và bị xử phạt nặng nề. Điều này đã làm dấy lên lo ngại về chất lượng sản phẩm và sự an toàn của người tiêu dùng.
Hơn nữa, tình trạng trốn thuế cũng trở thành vấn đề nhức nhối. Vi Á, một trong những KOL nổi tiếng nhất, đã bị phạt hơn 1,34 tỷ Nhân dân tệ vì hành vi trốn thuế. Đây là một trong những mức phạt cao nhất trong lịch sử đối với một KOL tại Trung Quốc, cho thấy sự nghiêm trọng của vấn đề này.
Chính quyền Trung Quốc hành động mạnh mẽ
Trước tình trạng hỗn loạn trong lĩnh vực livestream, chính quyền Trung Quốc đã quyết định không chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính mà còn hình sự hóa các hành vi vi phạm. Vào tháng 3/2024, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã phát động chiến dịch nhằm trấn áp các tội phạm liên quan đến hàng giả và hàng kém chất lượng trong lĩnh vực này.
Các cơ quan chức năng cũng đã siết chặt quản lý thuế và yêu cầu KOL phải cung cấp thông tin chính xác về sản phẩm của mình. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh hơn.
Thị trường livestream dần đi vào quy củ
Những biện pháp mạnh mẽ của chính phủ đã khiến nhiều KOL rút lui khỏi lĩnh vực livestream hoặc chuyển hướng sang các hoạt động khác. Mặc dù thị trường vẫn tiếp tục phát triển, nhưng tốc độ tăng trưởng đã chậm lại. Các thương hiệu cũng trở nên thận trọng hơn khi hợp tác với KOL, yêu cầu minh bạch trong quy trình kiểm định sản phẩm và nghĩa vụ thuế.
Thống kê gần đây cho thấy, tình trạng quảng cáo sai sự thật và bán hàng giả đã giảm đáng kể, chỉ còn chiếm từ 18-27% trong số các vấn đề được người tiêu dùng phản ánh. Điều này cho thấy những nỗ lực của chính quyền Trung Quốc đang dần mang lại hiệu quả tích cực.
Vụ việc tại Trung Quốc là một bài học quý giá cho các quốc gia khác, đặc biệt là Việt Nam, nơi mà livestream bán hàng cũng đang phát triển mạnh mẽ. Nếu không có hành lang pháp lý rõ ràng, Việt Nam có thể gặp phải những vấn đề tương tự như Trung Quốc đang phải đối mặt.